อำเภอพังโคน
ประวัติความเป็นมา
อำเภอพังโคนเดิมคือ " จัมปาชนบท" โดยตามประวัติกล่าวว่า ชาวภูไทยอพยพมาจากเมืองวัง ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง พากันมาตั้งบ้านเรือน ใช้ชื่อว่า " บ้านจัมปา" อันเป็นนามของดอกไม้ (บ้านจำปา ปัจจุบัน คือบ้านนาเหมือง หมู่ที่ 2 ตำบลพังโคน) โดยมีท้างแก้วเป็นหัวหน้า
บ้านพังโคน หรือบ้านดอนพังโคน
เมื่อทางราชการได้สร้างทางหลวงแผ่นดินสาย สกลนคร-อุดรธานี -นครพนม เส้นทางนี้ได้ผ่านศูนย์กลางบ้านดอนพังโคน (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 22 กม.ที่ 107 ) ซึ่งอยู่ห่างจากตัวเมืองจำปาชนบทไปทางทิศเหนือประมาณ 1 กม. จึงได้มีบรรดาชาวเมืองจำปาชนบท พากันอพยพบ้านเมืองมาอยู่ตามแนวสองข้างถนนเรียกว่า " บ้านพังโคน " หรือ " บ้านดอนพังโคน"
บ้านพังโคน มีประวัติเล่ามาว่า เมื่อวันเดือนปีใดไม่ปรากฎ นครเวียงจันทน์เกิดกบฎ พวกกบฎได้ปล่อยช้างมงคลหรือพลายคำมิ่ง ตัวผู้มีงากับช้างดอ ชื่อ มิ่งมงคล ไม่มีงาและช้างพังชื่อโคน รวม 3 เชื่อก ของเจ้านครเวียงจันทน์ ข้ามโขงมาฝั่งของไทย เมืองเจ้านครเวียงจันทน์ไปปราบกบฎเป็นที่เรียบร้อยแล้ว จึงสั่งให้บรรดาควาญช้างต้น ข้ามโขงมาตามเอาช้างมิ่งมงคลที่ปล่อยมานั้นคืน ได้ติดตามมาพบช้างที่ริมหนองอีนาง เขตท้องที่อำเภอพรรณานิคม จึงพากันจับช้างดอชื่อมิ่งมงคลที่หนองอีนางนั่นเอง ส่วนอีก 2 เชือก คือพลายคำมิ่งกับพังโคนไปตามไปพบที่ดอนตูม ซึ่งอยู่กลางทุ่งนามีต้นตูมขึ้นอยู่มากใกล้กับหมู่บ้านจัมปา จึงจับพลายคำมิ่งได้ ส่วนช้างพับที่ชื่อโคนจับไม่ได้ จึงลงความเห็นว่าต้องใช้ปืนยิงที่เท้าให้เจ็บเสียก่อนจึงจะจับได้ เมื่อถูกยิงแทนที่จะจับได้กลับอาละวาดเป็นการใหญ่ บรรดาคราญช้างจึงลงความเห็นควรจะจับตาย จึงใช้ปืนยิงให้ตายแล้วจึงนำซากช้างพังที่ชื่อโคนมาฝังไว้ บริเวณดอนตูมแห่งนี้แล้วจึงพากันนำช้าง 2 เชือก กลับนครเวียงจันทร์ ต่อมาชาวบ้านจึงพากันเรียกดอนตูมแห่งนี้ว่า "ดอนพังโคน" ตามนามของช้างที่ชื่อ " พังโคน" และบริเวณดอนอีนางก็เรียกว่า " บ้านช้างมิ่ง" ตามนามช้าง ตลอดจนทุกวันนี้
บ้านดอนพังโคน หรือบ้านพังโคน ปัจจุบันมีสี่แยกถนนสาย 22 ตัดกับ 222 และ 227 ชาวบ้านเรียกว่า สี่แยก 2 วา เนื่องจากแยกไปทางทิศเหนือ คือ อำเภอวานรนิวาส และทางทิศใต้ คืออำเภอวาริชภูมิ
คำขวัญประจำเภอ
วัฒนธรรมเซิ้งผีโขน พังโคนเมืองไก่ย่าง เขื่อนกว้างลำน้ำอูน ถิ่นสมบูรณ์จำปาชนบท
ที่มาของข้อมูล : http://www.amphoe.com
